ما همه جزو خانواده روناس بوده ، و اعضاى گياه ما پوشيده از تارهاى كوتاه است . گلهاى ما به رنگ سفيد، زرد، مايل به سبز يا مايل به قرمز است . تاكنون چهارصد گونه از ما در جهان شناخته شده كه در اكثر نقاط جهان به استثنا استراليا به عمل مى آيند.
جوشانده برگ من شير پنير خونريزى را بند مى آورد، و ضماد گل آنها جهت سوختگى آتش نيز نافع است . خوردن جوشانده ريشه آنها محرك باه است . ميوه بو داده بلسكى ضد سم حشرات ، مخصوصا مار افعى است به همين جهت به آن حشيشة الافعى هم مى گويند. براى تهيه پنير و ماست از شيره و گرد كوبيده انواع شير پنير مى توان استفاده كرد. هر نوع شير پنير يك نوع مشخص پنير درست مى كند، و به همين جهت شما مى توانيد صدها نوع پنير و ماست با ما درست كنيد كه يكى بهتر از ديگرى باشد.
غده زيرزمينى من كه به شكل شلغم بوده ، و از آن پهن تر است ، به بخور مريم شهرت دارد. محلل بوده و بازكننده ادرار و حيض است ، عرق را زياد مى كند و باعث سقط جنين مى شود و به همين جهت استعمال آن براى زنان آبستن خوب نيست . براى درمان يرقان و باز شدن گرفتگى كيسه صفرا و زهكشى كبد از فضولات ، تجويز مى شود. مقدار خوراك آن حداكثر دو مثقال مصرف كرد. ولى همراه با كتيرا كه مصلح و پادزهر آن است مى توان تا سه مثقال مصرف كرد. خوردن آن با آب انار براى معالجه تنگ نفس نافع است ماليدن آن با سركه ((داءالثعلب ))، نقرس و پيچيدگى عصب و كك و مك و با زيتون جهت معالجه تركى كه در اثر شدت سرما به هم رسيده باشد مفيد مى باشد. ضماد آن به تنهايى يا همراه با ادويه محلله جهت تومورهاى خنازيرى و ساير تومورها سودمند مى باشد. سرمه آن با عسل جهت آبريزش چشم توصيه شده است ، ولى هرگز نبايد آن را به تنهايى به كار برند زيرا حدت زيادى دارد، و براى از بين بردن حدت آن مى توان از نشاسته يا عسل استفاده نمود. چكانده آن در بينى پاك كننده دماغ است ، كمپرس جوشانده آن جهت نقرس و پيچيدگى عصب به كار مى رود. فرزجه آن جهت سقط جنين معمول است ولى نبايد بدون اجازه پزشك از آن استفاده كرد.
من انواع و اقسام دارم ، ولى يك نوع من ايرانى بوده ، و گل نگونسار نام دارد. برگ آن باريك و شاخه هاى آن به طول يك متر و بذر آن شبيه تخم شبت است . ريشه آن سمى تر از ريشه سيكلا من زينتى است و در آن ماده عامله سيكلا من زيادتر از انواع ديگر است . داروسازان سنتى ايران از آن براى جلوگيرى از آبستنى استفاده مى كردند، ولى متاءسفانه تاكنون در داروسازى جديد مورد آزمايش قرار نگرفته است ، و چنانچه مورد مطالعه قرار گيرد، جلوگيرى از آبستنى به وسيله آن سهلتر خواهد شد. بيخ من در حالت تازه داراى اثر مسهلى است ، ولى چون قوى و خطرناك است نمى توان آن را استعمال كرد.
داروسازان سنتى ايران با آب من لكه ها را پاك مى كردند و مانند مداد در كتابت آن را به كار مى بردند و (دستور تهيه اين مداد فعلا بر نويسنده زبان خوراكيها روشن نيست ) گلهاى زيبا و قرمز من در اثر پرورش در زمينهاى آهكى و شنى درشت مى شود، دانه هاى من اثر مدر دارد و ريشه و برگ من در مداوا به كار مى رود، ولى مداومت در استفاده از آن جايز نيست ، و ايجاد مسموميت مى نمايد. ريشه من مدر، معرق و تصفيه كننده خون است ، جوشانده غليظ ريشه من به صورت ضماد يا كمپرس ، در تسكين خارش و سودا و عوارض ديگر جلدى نافع است . جوشانده رقيق من براى درمان آنژين به صورت غرغره سودمند است . دمكرده سى در هزار ريشه من به عنوان تصفيه كننده خون به مقدار دو ليوان كوچك در روز و همچنين براى رفع رماتيسم مفيد است . تنقيه جوشانده ريشه من براى دفع كرمك توصيه شده است .
درخت گر بار دانش پذيرد |
به زير آورى چرخ نيلوفرى را |
صمغ درخت من با اينكه طعم آن تند نيست ، داراى خواص محموده مى باشد، و گاهى به طور تقلبى صمغ مرا به جاى محموده مى فروشند، گلهاى من به علت داشتن نوش فراوان مورد علاقه زنبور عسل مى باشد، داروسازان سنتى ايران برگ مرا جهت رفع يرقان تجويز كرده اند.
من داراى انواع و اقسام بيابانى ، كوهى و بستاينى هستم . بستانى من همين گياهى است كه در ايران دانه آن را بو داده و با گندم بو داده مخلوط كرده مى خورند. انواع وحشى من زياد است ، ولى در حقيقت تغيير شكل گياه من نتيجه تغيير آب و هوا است كه در وضع گلهاى من نيز موثر است . و با اينكه گياه من دو پايه مى باشد، يعنى گل نر در يك گياه و گل ماده در گياه ديگر است ، معذلك گاهگاهى در اثر تغيير آب و هوا به صورت يك پايه در مى آيم ، و اين من اليافى به دست مى آيد كه با آن مى توان مثل الياف كتان پارچه بافت ، ولى كه پوشيدن آنها باعث لاغرى و فساد مفاصلف است ، و در عوض الياف من براى ساختن كاغذ فوق العاده مناسب بوده ، و كاغذ ابريشم مى شود. از دانه هاى من و روغنى مى گيرند كه بوى آن نامطبوع و زننده است ، ولى براى ساختن صابون و سوخت مناسب است و بعلاوه از گياه من رزينى مى گيرند كه مقدار آن بر حسب ارتفاع رشد من كم و زياد مى شود، يعنى هر چه ارتفاع زيادتر باشد، مقدار رزين آن بيشتر است ، و حداكثر رزين در دامنه كوههاى هيماليا به دست مى آيد و در دامنه كوههاى خراسان ، اراك و بلوچستان هم انواع وحشى رزين دار خودرو به عمل مى آيد و به آنها شاهندانه هندى مى گويند. از نوع هندى من چرس ، بنگ و حشيش مى گيرند كه مورد علاقه اشخاص لاابالى است .
نويسنده زبان خوراكيها در بحث تمايلات جنسى مضار اينها را به طور مفصل شرح داده و در اينجا به اختصار اشاره مى شود.
بنگ مخلوطى است از برگ و سر شاخه هاى گلدار شاهدانه هندى كه گاهى به طور تقلب از سر شاخه هاى نر نيز به آن اضافه مى كنند، چرس ماده چسبنده اى است كه بر روى شكوفه گلهاى ماده بعد از آميزش گياه ظاهر مى شود، و بعد مورد استفاده قرار مى گيرد و به طور تقلب گاهى به آن ترياك و سموم ديگر اضافه مى شود كه بدترين آنها عصاره حشره اى است كه در زبان فارسى و عربى به آن ذراريح گويند، و حشيش سر شاخه هاى گلدار پايه هاى ماده مى باشد.
براى به دست آوردن چرس عده اى لباس چرمى پوشيده ، در وسط مزرعه شاهدانه از اين طرف به آن طرف مى دوند تا تمام صمغ موجود در گياه به لباس آنها بچسبد و بعد آن را از روى چرم مى گيرند. عده اى هم بدون لباس لخ با يك لنگ چرمى مى دوند و صمغ به بدن آنها مى چسبد و بعد دلاك آنها را همراه با چرك بدن از تنشان مى گيرد و آن را مونس الهموم و حبه المساكين مى گويند.
داروسازان سنتى ايران اين مواد را مركب قوى دانسته معتقد بودند كه اين مواد اول اشتها و بعد شهوت را زياد مى كند، كمى نشاط مى آورد و رنگ رخسار را باز مى كند و بلافاصله ضد افعال مذكور از آن ظاهر مى شود، يعنى اشتها به غذا از بين مى رود. نشاط بدل به غم مى شود، و رنگ رخسار كدر مى گردد و سكر آن بدل به خمارى مى شود. ايجاد عطش مى كند و شهوت از بين مى رود و در اثر زياده روى بكلى و براى هميشه قطع مى گردد، و در نتيجه باعث تكدر روح و دماغ شده باعث تاريكى چشم ، جنون ، ماليخوليا، ترس بسيار، استسقا و دهها عوارض ديگر مى گردد.
فقراى هند برگ شاهدانه را جوشانده مى نوشند و در محافل آنها، از مهمانان با اين نوشابه خطرناك پذيرايى مى كنند و معتقدند كه اين نوشابه عمر را زياد مى كند و اين گمان فاسدى است كه حقيقت ندارد.
شستشوى سر با آب جوشانده برگ من شوره و شپش را از بين مى برد، قسمتهاى مختلف گياه من آرام كننده دردهاى معدى است و منحصرا بايستى در مورد سرطان معده و زخم معده تجويز شود و به مقدار كم براى معالجه روماتيسم و به عنوان ضد تشنج در سياه سرفه و كز از توصيه شده است ، و به مقدار زياد توليد نفخ معده ، قراقر شكم و پف در اطراف صورت مى شود.
دندانها مى افتد، كسالتهاى مختلف و ترس و خيالات فاسد و شيطانى در شخص ظاهر مى شود و باعث فساد اخلاق ، تنبلى و ترك عبادات مى گردد.
چكاندن روغن شاهدانه در گوش مسكن درد و خشك كننده چرك آن است ، و چناچه به مقدار كم خورده شود، رطوبت معده را جمع مى كند. ماليدن روغن شاهدانه جهت درد مفاصل ، فرو بردن ورمهاى سخت و سختى رحم نافع است .
خوردن دانه شاهدانه بو داده ، به مقدار كم براى معده و درمان نفخ آن مفيد است ، خام آن غذاى پرندگان است ، ولى نبايد آن را به قنارى داد، زيرا صداى او را خراب مى كند.
خوردن اين گل تمايلات جنسى زنانه را زياد مى كند و به همين جهت است كه مردانى كه آن را بخورند شهوتشان تسكين مى يابد، و در اثر زياده روى زن صفت مى شوند و بر عكس تمايلات جنسى زنان را زياد مى كند، و زيادروى در خوردن آن سبب يائسگى زودرس مى شود. گياه من بالا رونده و داراى گلهاى معطر شبيه بوى سنبل الطيب است و طعم آن كمى تلخ است ، و از مجموعه گلهاى من در صنعت آبجوسازى استفاده مى نمايد، و به جهت است كه آبجو داراى خواص مذكور مى باشد.
من مقوى معده بوده ، به هضم غذا كمك مى كنم و تسكين دهنده تحريكات شهوانى مردان مى باشم . جوشانده 10 تا 15 گرم در هزار گل به مقدار يك فنجان قبل از غذا جهت تقويت معده تجويز شده است ، و خوردن دمكرده پنج در هزار من جهت معالجه نرمى استخوان و بيماريهاى جلدى و خنازير توصيه شده است و در صنعت داروسازى چند تركيب شيميايى و چندين داروى اختصاصى مى سازند كه بيشتر براى مصارف فوق به كار مى رود.
از ترجمه نام هندى من چنين بر مى آيد كه چون در پاى فيل فرو روم فرياد مى زند. من از خانواده گواجها هستم ، ولى داروسازان سنتى ايران مرا در رديف قرصعنه ها آورده اند. من ضد عفونى كننده ، قابض و پيشاب آور مى باشم ، جوشانده من سنگ كليه و مثانه را خرد كرده و مى ريزاند و درد كليه را تسكين مى دهد و ورم آن را از بين مى برد. كمى ملين و برطرف كننده قولنج است ، مخصوصا زهرهاى دارويى را خنثى كرده ، ازت مسكنها و تب برهاى عوارض شيميايى بر روى كليه مى كاهم . خوردن عصاره برگ من ، بيخ و ميوه من به تمامى جهت درمان سوزاك توصيه شده است . مضمضه عصاره مايع من با عسل ، جهت جوشهاى دهان مفيد بوده ، غرغره آن درد و ورم گلو را از بين مى برد. پاشيدن آب جوشانده من ساس و كيك را از بين مى برد. و چون نخود را در آب تازه من پرورده كنند، در تقويت شهوت بى مانند مى باشد ميوه من در تمام موارد مانند عصاره گياه من است . از جوشانده گياه من درد روغن كنجد روغنى بدست مى آيد كه ماليدن آن درد مفاصل را تسكين مى دهد و رنگ رخساره را باز مى كند. چكاندن اين روغن در مجارى ادرار، افتادن سنگ مثانه را آسان مى نمايد. مقدار خوراك من تا هفت مثقال است و بذر گياه من خسكدانه ناميده شده ، و چنانچه آن را با شير تازه بجوشانند تا خشك شود و دوباره شير افزوده و بجوشانند و اين عمل را سه مرتبه تا حد خشك شدن تكرار كنند، براى تقويت شهوت بسيار موثر مى باشد.
برگهاى پهن من در قسمت فوقانى سبز و در قسمتهاى تحتانى سفيد است ، و اين بهترين راه تشخيص گياه من است .
قبه گلهاى من گرد و به رنگ لاجوردى است و در ماههاى تير تا شهريور بسيار زيبا است . اين قبه در بالاى ساقه روييده و با برگهاى دو رنگ منظره زيبايى به گياه من مى دهد. ميوه من پوشيده از تارهاى زرد رنگ بوده و در سر آنها يك دسته تار وجود دارد. زنبور عسل از گلهاى من نوشى مرغوب به دست مى آورد، گلهاى من داراى عطر مختصرى مى باشد. تمام قسمتهاى گياه من به استثناى ميوه كه كمى سمى مى باشد. پيشاب آور است و در مداواى امراض جلدى به كار مى رود. نمونه هاى غير سمى من علاوه بر اطراف تهران ، در رضائيه ، تبريز، تفرش ، خرم آباد، ازنا، ايسپلى گيلان و اطراف شيراز مى رويد. در بعضى از نقاط جهان از گياه من سقزى مى گيرند كه براى جويدن مفيد است .
در همان مقاله تذكر دادم كه در ايران ما نيز گياهان مخصوصى به عمل مى آيد كه مورد توجه داروسازان سنتى بوده ، و منافع آنها كمتر از چوب چينى نيست و همچنين وعده دادم كه در كتاب زبان خوراكيها، يكايك آنها معرفى خواهند شد. اكنون يك دسته از اين گياهان كه به فارسى به آنها ((ديوخار)) مى گويند، به شما معرفى خواهند شد.
قسمت مورد استفاده من برگ سر شاخه و ريشه درخت من مى باشد. از ميوه من هم مى توان در تداوى استفاده نمود. مخصوصا در معالجه مرض قند. گرگ تيغ در اطراف كرج فراوان است و نوع معروف به ((آسه )) در جنوب غربى ايران ، بوشهر، بلوچستان ، يزد، خوزستان ، لرستان و نواحى شمال ايران و بطور كلى در تمام شوره زارها مى رويد، و انواع ديگر من نيز بيشتر در اراضى باير و كوير به عمل مى آيند، به نوع ((آسه )) در مصر ((خولان )) مى گويند.
از پوست ميوه گياه ما نوعى رنگين استخراج مى نمايند. اعضاى مختلف گياه من مدر، مسهل ، و ضد تشنج است ، براى درمان سياه سرفه و سرفه هاى تشنجى آن را توصيه كرده اند. جوشانده يك گرم گياه من در يك فنجان آب در 24 ساعت توصيه مى شود كه آن جرعه جرعه بنوشند. عصاره من جهت امراض چشم ، تقويت بينايى و فرو بردن ورمها و درمان زخمهاى پوستى و تسكين فشار خون و جلوگيرى از سكسكه و قى و همچنين درمان اسهال توصيه شده ، و پادزهر سموم نيز مى باشد. اگر آب برگ تازه مرا گرفته ، هفت روز پى در پى در چشم بچكانيد، سفيدك چشم را برطرف مى كند و چون آب ميوه مرا گرفته خشك نمايند، و در موقع لزوم آن را با سفيده تخم مرغ يا شير در چشم بچكانيد، و يا آن را به صورت داروهاى چشمى در آورده ، در چشم بچكانيد، براى بسيارى از امراض چشمى و سفيدك چشم مفيد مى باشد. ضمنا برگ من بر پيشانى جهت جلوگيرى از آبريزش چشم مفيد است . جويدن برگ من جهت جوشهاى دهان نافع است . ضماد برگ تازه من جهت آبله و باد سرخ كه حرارت آن زياد زياد نباشد مؤ ثر است . خوردن عصاره برگ تازه من جهت درمان گات و تسكين التهاب صفرا مفيد مى باشد، يكى از پزشكان قديم به نام شريف مى نويسد:
((كه پزشكان پارس جزام را با ريشه من معالجه مى كردند، و براى اين كار 5/7 مثقال ريشه مرا گرفته و با نيم ليتر آب جوشانده ت صاف مى نمودند و بعد آب صاف شده را آنقدر حرارت مى دادنند كه مقدار آن يك سوم شود، و آن را به بيمار مى دادنند و به اين ترتيب شكم او چهار پنج مرتبه عمل مى كرد و آنچه سوداى سوخته در بدن او بود، دفع مى شد. اين عمل بارى مبتلايان به جذام مفيد بود، مشروط بر اينكه ، دو روز نخود آب يا گوشت گوسفند فربه ميل نمايند و روز سوم جوشانده مذكور را بنوشند و سه روز آن را تكرار نمايند و بعد روز سوم حمام روند. انطاكى اين جوشانده را جهت گال ، خارش و پاك كردن لكه هاى سياه پوستى بهتر از چوب چينى دانسته است ، و چون ريشه مرا ريزريز كرده و با برگ ((مورد)) بسوزانند، جهت زخم و امراض مقعد و زخمهاى پليد و بدخيم و روياندن مو اثر سريع دارد. ميوه من در جميع افعال مانند برگ بوده از خونريزى سينه و اسهال خونى جلوگيرى مى نمايد. مقدار خوراك من يك مثقال است .
رمالان و جادوگران و اشخاص خرافاتى همراه داشتن مرا باطل كننده سحر و جادو مى دانند، هر چند اين موضوع حقيقت ندارد ولى آنچه مسلم است اين است كه دود كردن گياه من حشرات و ميكروبها را فرار مى دهد و از بين مى برد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر