ازقاچاقچیان مواد مخدر تا داروخانه داران /چرا اوروگوئه مصرف ماری جوانا (کانابیس) را قانونی می کند

نويسنده

Johann HARI جوهان هري
روزنامه نگار .فوریه ٢٠١٤

ازقاچاقچیان مواد مخدر تا داروخانه داران

چرا اوروگوئه مصرف ماری جوانا (کانابیس) را قانونی می کند

Johann HARI

۲۳ دسامبر گذشته، خوزه موخیکا، رییس جمهوری اوروگوئه لایحه ای قانونی را توشیح کرد که هدف آن ایجاد یک بازار قانونی و مطابق مقررات برای ماری جوانا (کانابیس) است.

  به این ترتیب، او نخستین رئیس حکومتی است که تولید و فروش – در یک شبکه داروخانه ای – یک ماده مخدر را آزاد می کند که در جاهای دیگر ممنوع است

در مکزیک، تصویرهای افراد ناپدیدشده به شیوه تبلیغات شکارچیان انسان، به دیوارها چسبانده شده است. بنابرگزارش سازمان دیدبان حقوق بشر، بیش از ۶۰ هزار مکزیکی درجریان «جنگ علیه مواد مخدر» که درسال ۲۰۰۶ توسط فلیپه کالدرون رییس جمهوری سابق اعلام شد، جان خود را ازدست داده اند. این حمام خون ازدو منبع متقاطع تغذیه می شود. ازیک سو، ایالات متحده پول و اسلحه را از آن طرف رودخانه ریوگرانده برای ازبین بردن قاچاق مواد مخدر تامین می کند، ازسوی دیگر، کارتل های مواد مخدر برسرکنترل شبکه های حمل و تحویل با یکدیگر نزاع می کنند (۱). جنگ «علیه» مواد مخدر چنان که نویسنده ای به نام چارلز بوودن می گوید، با جنگ «برای» مواد مخدر مترادف شده که هردو به یک اندازه مرگبار است.
تا همین اواخر، بر اثر این تجربه که به وحشیگری نمی توان پایان داد و تنها جای آن تغییرمی کند، نوعی تقدیرگرایی حاکم بود.
  اما از دو سال پیش، رهبران امریکای لاتین و ازجمله رییس جمهوری کلمبیا، خوان مانویل سانتوس، به فکر توقف روش های سرکوبگرانه و به کارگیری سیاستی متفاوت افتادند که اطمینان می دهد می تواند بازار قاچاق مواد مخدر را ازبین ببرد. اوروگوئه دراین راه گام برمی دارد و رییس جمهوری آن آقای خوزه موخیکا مدیری متفاوت است. عضو چریک های توپاماروس درسال های دهه ۱۹۷۰ ، او دوسال و نیم درعمق یک چاه زندانی بوده است. پس از انتخاب شدن در نوامبر سال ۲۰۰۹، او به زرق و برق کاخ ریاست جمهوری پشت کرد و در خانه کوچکی که دریک محله مردمی شهر مونته ویدیو دارد باقی ماند. او ۸۷ درصد حقوق خود به عنوان رییس حکومت را به سازمان های کمک به تامین مسکن اجتماعی واریز می کند و به میل خود برای رفتن به قرارهای ملاقات از اتوبوس استفاده می نماید.

منشأ خشونت

در ژوییه ۲۰۱۳، نمایندگان ائتلافی که او در رأس آن است، لایحه ای قانونی را تصویب کردند که کاشت ماری جوانا(کانابیس) در قلمرو کشور و فروش آن به افراد بالغ را مجاز می کند. از این پس، علاقمندان می توانند گیاه مورد علاقه خود را، درحد ۴۰ گرم درهرماه، از داروخانه تهیه کنند و یا خود به میزان ۶ بوته برای هرخانه، آن را بکارند. این نخستین بار است که یک کشور مستقیما از توافقنامه سازمان ملل که استفاده از ماری جوانا(کانابیس) را ممنوع کرده سرپیچی می کند.
آقای موخیکا توضیح می دهد که: «بیش از صدسال است که ما به شیوه های مختلف درمورد مساله مواد مخدر سیاست های قلع و قمع درپیش گرفته ایم و سرانجام به این نتیجه رسیده ایم که حاصل این سیاست ها چیزی جز شکست محض نبوده است». وزیر دفاع او آقای الوتوریو هویدوبرو - او نیز یک چریک پیشین توپاماروس است که چندین سال را در ته یک چاه زندانی بوده -، عواملی که موجب شده کشورش گامی چنین تاریخی بردارد را این گونه خلاصه می کند: «اگر ما این کار را اکنون انجام ندهیم، آنچه برسر مکزیک آمده برای ما نیز اتفاق می افتد و دچار مخمصه خواهیم شد». واقعیت این است که اوروگوئه درمسیر جاده قاره ای اصلی مواد مخدر واقع شده و کوکایین بولیوی و ماری جوانا(کانابیس) پاراگوئه برای حمل به اروپا ازاین جاده می گذرد. به نظر سباستین سابینی، نماینده مجلس، از هر ۳ خودکشی که در کشور رخ می دهد، یکی در ارتباط با تجارت مواد مخدر است.
آقای هویدوبرو تاکید می کند که سیاست ممنوعیت موجب ایجاد قاچاق مواد مخدر و خشونت ناشی از آن شده است: «با خودداری از قانونی کردن ماری جوآنا، تنها کاری که می کنیم گذاشتن منافع این بازار در دستان جنایتکاران و تبدیل قاچاقچیان به تشکیلاتی فوق العاده نیرومنداست». در یک اقتصاد غیرقانونی، نزاع ها نه دربرابر دادگاه ها، بلکه با کشتار و ترور حل و فصل می شود. همان گونه که ممنوعیت الکل آل کاپون را به وجود آورد و موجب کشتار سن والنتن شد (۲). دارودسته زتاس(Zetas) و کشت و کشتار پایان ناپذیری که شمال مکزیک را سوگوار کرده، ثمره طبیعی ممنوعیت مواد مخدر است. آقای هویدوبرو با تاکید می گوید: «آسیب جنگ ایالات متحده علیه مواد مخدر بیش ازآسیب خود ماری جوآنا است. این جنگ قربانیان بسیار بیشتری دارد و بی ثباتی بیشتری ایجاد می کند. مشکلی که این جنگ برای کره زمین به وجود می آورد، بسیار شدیدتر از هر مواد مخدری است. درمان بدتر از درد است».
دولت آقای موخیکا به ازبین بردن تجارت مواد مخدر به عنوان آرزویی مقدس می نگرد. به نظر او شعار «دنیای بدون مواد مخدر، ما توان این کار را داریم» یاوه ای گیج کننده است. آقای دیه گو کانپا، دبیرکل ریاست جمهوری می گوید که خارج شدن از وضعیت هشیارانه بواسطه مواد شیمیائی ، یک خواست نوع بشر است که درهمه جوامع باز شناخته شده است.
اعزام نیرو تنها این اثر را دارد که قاچاق را چند صد کیلومتر جا به جا می کند. کارشناسان این را «اثر بادکنک» می نامند: هنگامی که انگشت خود را در کیسه ای پراز هوا فروبرید، براثر فشار شکل آن تغییر می کند. پایگاه های مواد مخدری که در کلمبیا به آنها حمله شد، سروکله شان در بولیوی پیدا شد. شبکه های قاچاقی که در کارائیب متلاشی شد، در مکزیک بازسازی گردید و غیره. حد اکثر می توان مشکل را به عقب راند، نمی توان آن را ازبین برد.
با حرکت ازاین مبداء، آقای موخیکا به این نتیجه گیری می رسد که: «از آنجا که بازار هم اکنون وجود دارد، باید آن را قانونمند کرد و از سایه بیرون آورد تا از چنگ قاچاقچیان خارج شود». در ایالات متحده، قانونی کردن الکل درسال ۱۹۳۳ به قاچاق نوشابه های الکلی با کیفیت بد و کشتار درمیان رقیبان پایان داد. تولید کننده [آبجوی] «بادوایزر» یک بشردوست نیست، اما دستکم از سهم بازار خود با کشتن کارکنان رقیبش «گینس» دفاع نمی کند. به همین صورت، قانونی کردن ماری جوانا(کانابیس) – و فروش آن در مغازه هایی که مجوز دارند – لقمه را از گلوی جنایت سازماندهی شده در می آورد. فزون براین، مالیات های دریافتی می تواند صرف تامین مالی مراکز درمان اعتیاد و برنامه های پیشگیری علیه مصرف مواد مخدر شود.
هواداران قانونی سازی در امریکای جنوبی به هیچ وجه درصدد ترغیب به استفاده از ماری جوانا(کانابیس) یا تشویق به مصرف آن نیستند. رییس جمهوری موخیکا بی آن که تردید کند، استفاده کنندگان از مواد مخدر سبک را «نابوس» می نامد که به معنای «شلغم» یا افراد بی ارزش است. ارزیابی او این است که ضرر یک سیگار ماری جوآنا بیش از یک گیلاس مشروب الکلی نیست و لذا باید آن را پذیرفت.

ماده مخدر درمیان آب نبات چوبی

اصلاح طلبان اوروگوئه ای به این نکته آگاهی دارند که با سرزنش هواداران ممنوعیت روبرو خواهند شد. ازدهه ها پیش، اینان لولوی قانونی سازی را مرادف با هرج و مرج و افراط در لذت جویی معرفی می کنند که کودکان را درخیابان نزد فروشنده آب نبات چوبی می کشاند تا به لذت تخدیر دست یابند. هدف اصلاحات کاملا برعکس است: به دست گرفتن کنترل بازار برای اداره آن. به نظرایشان، نوجوانان بهره مندان اصلی قانونی سازی هستند. مصرف مرتب ماری جوانا(کانابیس) در افراد نابالغ می تواند موجب تخریب قوای ذهنی شود، بنابراین منصرف کردن ایشان ضرورت حیاتی دارد. ولی جوانان امریکایی مصرف ماری جوآنا را به الکل ترجیح می دهند (۳) زیرا قاچاقچی به ندرت از مشتری خود کارت هویت طلب می کند. درحالی که، داروخانه دار بیشتر به قانون احترام می گذارد زیرا درغیراین صورت برایش خطر ازدست دادن پروانه کار وجود دارد.
در چهارگوشه دنیا، شماری از قانون گذاران و پلیس ها به طور خصوصی مزیت های این قانون را تایید می کنند. در اوروگوئه این کار را با صدای بلند می کنند و برمبنای آن به عمل می پردازند. چرا اینها؟ چرا اینجا؟ به چه دلیل از سد و مانع هایی که درجاهای دیگر گذرناپذیرند – بی تحرکی، ترس از افکار عمومی، بیم از خوش نیامدن ایالات متحده (مقاله زیر را بخوانید) – در اوروگوئه آسان تر می شود برآنها غلبه کرد؟
چندین عامل باهم ترکیب می شود: نخستین عامل نیروی جنبش ضد ممنوعیت است که با یک سری بی عدالتی های پرسروصدا تشدید می شود. به عنوان نمونه، درماه آوریل سال ۲۰۱۱، یک آموزگار ۶۴ ساله آکادمی نظامی، خانم آلیسیا گارسیا به خاطر کاشتن چند گیاه ماری جوانا(کانابیس) درخانه اش بازداشت شد. او به اتهام تولید غیرقانونی با مصرف تجاری مواد مخدر، درمعرض محکومیت به ۲۰ ماه زندان است. شبکه ای برای حمایت از او به وجود آمد که درآن نمایندگان جوان جنبش مشارکت مردمی در پارلمان – حزب آفای موخیکا – شرکت و برای گذراندن قانون [رفع ممنوعیت] فعالیت کردند.
درهمان زمان، اقتدار ایالات متحده دراین مورد دچار تزلزل شد. ایالت های کلورادو و واشنگتن درسال ۲۰۱۳ قانونی گذراندند و در همه پرسی نیز به تایید مردم رسید که استفاده، تولید و فروش ماری جوآنا را قانونی می کرد. از آن پس، مقامات ایالات متحده صلاحیت کمتری دارند که بتوانند کشورهای دیگر که همین کار را می کنند توبیخ یا تنبیه کنند. و سرانجام، محبوبیت و قاطعیت رییس جمهوری اوروگوئه نقشی اساسی بازی کرده است. کسی که سال ها در عمق یک چاه دوام آورده، بی تردید بهتر می تواند دربرابر فشارهای داخلی و خارجی ایستادگی کند.
با این حال، تاکنون آقای موخیکا و متحدانش نتوانسته اند اکثریت هم میهنان خود را با هدف خویش هم نوا سازند. با آن که به مرور زمان شمار موافقان این قانون روبه رشد است، هنوز نظرسنجی ها نشان میدهد که ۶۰ درصد از مردم با آن موافق نیستند. مخالفان بر ۳ نکته تکیه می کنند: یک نماینده مجلس به نام ورونیکا آلونزو می گوید: «به محض آن که شما یک ماده مخدر را قانونی کنید، مصرف آن بیشتر می شود». به نظرمی آید که استدلال معقول باشد. با این حال، واقعیت ها خلاف آن را می گویند. در هلند که از سال ۱۹۷۶ فروش کانابیس در کافی شاپ ها مجاز است (مقامات از گذراندن یک قانون رسمی چشم پوشی کرده اند تا آشکارا از توافقنامه سازمان ملل سرپیچی نکرده باشند)، مصرف کنندگان بیش از ۵ درصد جمعیت نیستند، [درحالی که] این رقم در ایالات متحده ۶.۳ درصد و در کل اتحادیه اروپا ۷ درصد است (۴). بنابراین، به نظر می آید که مترسک هجوم به داروخانه ها ناشی از تخیل باشد.

به زودی نوبت کوکائین می رسد

دومین نگرانی این است که قانونی کردن ماری جوانا(کانابیس) موجب روآوردن مصرف کنندگان به مواد مخدر قوی به ویژه پاستا بیس یکی از مشتقات کوکائین شود که مشابه کراک است و در حاشیه های جامعه اوروگوئه نقشی ویرانگردارد. این نظر برمبنای نظریه «در باز» است: یک عیب کوچک الزاما به عیبی بزرگتر منجر می شود. خانم دکتر راکوئل پیروب، متخصص درمان معتادان ابدا به این امر باور ندارد. به نظراو، برعکس این ممنوعیت است که با دادن انحصار به قاچاقچیان، مصرف کنندگان را از ماری جوانا(کانابیس) به سوی فرآورده هایی خطرناک تر سوق می دهد. او توضیح می دهد که: «درسوپر مارکت شما چیزهایی را می خرید که به آنها نیاز ندارید و دلیل خرید این است که آنها را به شکلی جذاب دربرابر چشمانتان می گذارند. قاچاقچیان نیز به همین ترتیب مشتریان خود را به سوی کوکائین یا مواد دیگر می کشانند. ممنوعیت برای موادمخدر قوی بسترسازی می کند». تحلیلی که براساس یک پژوهش اخیر «بنیاد جامعه باز»، شبکه بنیادهای ایجاد شده توسط میلیاردر [مشهور] جرج سوروس انجام شده، تایید می کند که هلند درمیان کشورهای اروپایی کمترین شمار معتادان را دارد زیرا ماری جوانا(کانابیس) را از قرارگرفتن درشمار مواد مخدر قوی مستثنا کرده است (۵).
خانم دکتر پیروب این را نیز رد می کند که قانونی کردن [ماری جوانا(کانابیس) ] موجب بالارفتن میزان اسکیزوفرنی می شود. او می گوید اگر ارتباطی بین ماری جوآنا و پیدایش این بیماری وجود داشت، میزان اسکیزوفرنی دردهه های اخیر می بایست به حد انفجار می رسید زیرا همه می دانند که مصرف ماری جوانا(کانابیس) درشمار زیادی از کشورها از رشد باز نایستاده و با این حال میزان بیماری ثابت مانده است. به نظر او، این امکان هست که به خاطر اثر آرام بخش ماری جوانا(کانابیس) ، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از حد متوسط ماری جوانا(کانابیس) مصرف کنند و این امر تاییدی بر وجود رابطه لازم و ملزوم بین بیماری و ماده مخدر است.
به این انتقاد ها یکی دیگر که جدی تر است و دستگاه اداری اروگوئه نسبت به آن بی حساسیت نیست نیز افزوده می شود. قانونی سازی ماری جوانا(کانابیس) به یقین بازار مواد مخدر غیرقانونی را کاهش خواهد داد اما دست به ترکیب تجارت فرآورده های سودآورتر نمی زند. برای سست کردن واقعی قدرت کارتل های مواد مخدر، می باید فراتررفت و همه مواد مخدری که برای آنها تقاضای زیاد وجود دارد را مشمول مقررات کرد. برای برخی ازاین مواد مانند اکستازی و یا کوکایین، باید فروش آن را در یک چهارچوب قرارداد، برای مواد دیگر مانند هرویین چنان که یک برنامه تجربی-آزمایشی در سوییس نشان می دهد، بی تردید تجویز پزشکی عملی مدبرانه است.
آقای سابینی عضو حزب ام.پ.پ که هوادار سرسخت قانونی کردن ماری جوانا(کانابیس) است، می گوید: «این کار به زمان نیازدارد. ولی هنگامی که نوبت به مواد مخدر دیگر برسد، ما برای دفاع از مواضع خود دربرابر مردم آماده خواهیم بود». کسی که ناظران او را به عنوان جانشین رئیس حکومت می دانند، ازهم اکنون نظر موافق خود را برای قانونی کردن کوکائین اعلام کرده است.
آیا هنوز راه دیگری وجود دارد؟ پافشاری بر ادامه آنچه که آقای هویدوبرو یک جنگ «از پیش باخته» می نامد به چه کار می آید؟ خانم اما وله تای مکزیکی که در اندوه ناپدید شدن ۸ عضو خانواده اش می گرید که توسط قاچاقچیان و احتمالا با همدستی مقامات محلی دستگیر و ربوده شده اند، درانتظار این است که مردان سیاسی کشورش بخواهند به این پرسش ها پاسخ دهند (۶). چنان که داوید سیمون، سازنده سریال تلویزیونی «وایر» می گوید، ایالات متحده می تواند «تا آخرین مکزیکی» جنگ علیه مواد مخدر را ادامه دهد (۷).
Jean-François Boyer, « Mexico recule devant les cartels », Le Monde diplomatique, juillet 2012.
۲- در فوریه ۱۹۲۹ در شیکاگو، مافیای جنوب شهر(South Side) تحت رهبری آل کاپون به مافیای شمال شهر(North Side) تحت رهبری بگز موران حمله کرد و هفت عضو آنها را به قتل رساند.
۳- Tom Fieling, The Candy Machine : How Cocaine Took Over the World, Penguin, Londres, 2009.
۴- « Dutch fear threat to liberalism in “soft drugs” curbs », Reuters, 10 octobre 2011.
۵- « Coffee shops and compromise : Separated illicit drug markets in the Netherlands » (PDF), Open Society Foundations, New York, juillet 2013.
۶- « La pesadilla de perder a toda su familia en Chihuahua », Animal Politico, 28 mai 2012
۷-
David Simon, « A fight to the last Mexican », 10 juillet 2012