عنوان: مواد روانگردان
معرف
1- معادل انگلیسی: Psychoactive Drugs
2- تعریف: به دسته‌ای از مواد طبیعی یا ساختگی گفته میشود که در مغز و سلسله اعصاب انسان تأثیر می‌گذارند و او را از حالت طبیعی خارج می‌کند. اثر اصلی این مواد تغییر دادن شناخت و ادراک فرد است. این دسته از داروها به دلیل اینکه اختلال در ادراك و خلق ایجاد میکنند، تحت عنوان داروهاي روان گردان نامیده میشوند (1).
متن
روان گردانها، شامل یکسري از مواد مؤثر بر سامانۀ اعصاب مرکزي بوده و داراي آثار تحریک کنندگی یا توهم زایی یا هردو است. این دسته از داروها به اسامی مختلفی نام برده میشوند . نامگذاري این دسته از داروها روز به روز دچار دگرگونی میشود که به دلیل ماهیت ساختاري این داروها بوده، به طوري که با اندکی تغییر، داروهاي جدیدتري با آثار متفاوت بر سامانه اعصاب مرکزي تولید میگردد. این داروها طیف وسیعی از مواد را در بر میگیرند. این دسته از داروها به دلیل اینکه اختلال در ادراك و خلق ایجاد میکنند، تحت عنوان داروهاي روان گردان نیز نامیده میشوند. امروزه برخی از این داروها، از جمله آمفتامینها و ترکیبات وابسته به آن، به عنوان مهم ترین دسته از داروهاي صنعتی و شیمیایی مورد سوء مصرف در تمام جهان شناخته شده است .
این ترکیبات گرچه قدمت طولانی دارند ولی مسئله سوء مصرف آنها، پدیده اي نوپاست.برخی از ترکیبات این دسته مثل آلکالوئیدهاي افدرین از گیاهی به نام افدرا (2)استخراج میشوند، که پنج هزار سال قبل در چین مورد استفاده قرار میگرفته است یا مادۀ نور پسودوافدرین که از این گیاه استخراج میشود، ششصد سال قبل در آفریقاي شرقی مورد استفاده بوده است (3). با وجود این، اولین سنتز شیمیایی این مواد در سال1887صورت گرفته و تحقیقات مربوط به فارماکولوژي این مواد در سال 1930 شروع گردیده است. در ابتدا این مواد در درمان آسم و التهاب مخاط هاي بینی مورد استفاده قرار می گرفت و حتی به صورت داروي استنشاقی در سال 1932درایالات متحده وارد بازار دارو شد. سوء مصرف این مواد تا جنگ جهانی دوم نیز ادامه یافت و نیروهاي متحدین به عنوان اهرم قدرت از آن در جنگ استفاده نمودند.
شکل 1. تعدادی از داروهای روانگردان
آثار اعتیادآوري این داروها موقعی تشخیص داده شد که استفاده از ترکیبات آمفتامین ها در ژاپن و سوئد پس از جنگ جهانی دوم به صورت همه گیر در آمد. سوء مصرف این مواد ابتدا برای کاهش اشتها و به عنوان محرك و نیروزا بود ولی بعداً برای مصارف تفریحی مورد سوء مصرف قرار گرفت و سوء مصرف کنندگان از آن به عنوان عوامل نشئه آور استفاده کردند (4). از سال1970، ساخت و توزیع داروهای صنعتی و شیمیایی شایع شده است که مهمترین آنها عبارت اند از:
1- مخدرها: شامل مرفین، کدئین، متادون، اکسی کودون دیفنوکسیلات
2- محركها: شامل آمفتامیها، اکستاسی، ریتالین.
3- توهم زاها: شامل مسکالین، فن سیکلیدین، LSD، کتامین، متاکوآلون و. GHB
داروهای محرک آثار متفاوتی روی افراد دارد. احساساتي که در پي اين گونه مواد در بدن ايجاد مي گردند به عواملی مثل: خلوص مواد، ميزان مصرف، زمان استعمال، چگونگي مصرف ( تزريق، خوراکي، دود کردن، استنشاق)، سن ( مصرف اینگونه مواد در جوانان تأثير سوء بيشتري دارد، بـهخاطر آنکه مغزشان در حال رشد و تکامل است)، خلق و خو، سطح سلامتي و شرايط محيطي فرد بستگي دارد.
کلید واژهها
داروهاي روان گردان، آمفتامینها، آلکالوئیدهاي افدرین.
ارجاعات
1- Julien, R.M., Advokat, C.D and Comaty, J.E.(2010) A Primer of Drug Action: A comprehensive guide to the actions, uses, and side effects of psychoactive drugs. 12th ed. Worth Publishers: New York.
2- Ephedra
3- Merlin, M.D (2003). "Archaeological Evidence for the Tradition of Psychoactive Plant Use in the Old World". Economic Botany 57 (3): 295–323.
4- R. Marquis et al. (2008), Drug intelligence based on MDMA tablets data. 2. Physical characteristics profiling, Forensic Science International. Vol. 178, Issue 1, p. 34–39
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر